Gedurende een periode van 5 á 6 opeenvolgende dagen komt een team van drie professionele musici en een mediator een dagdeel musiceren voor patiënten en verpleegkundigen op een afdeling van het ziekenhuis. Tijdens een dagdeel vinden meerdere muzikale sessies plaats in verschillende ziekenhuiskamers.

Een Mimic-dagdeel

Het team Mimic dat de afdeling bezoekt, bestaat uit vier personen: drie musici en een mediator. Elk dagdeel kent een vaste structuur en start met een briefing waarin het team op de hoogte wordt gebracht van de patiënten op de afdeling en eventuele bijzonderheden. Tijdens de (koffie)pauze van de verpleegkundigen creëren de musici vervolgens een muzikaal moment speciaal voor hen. Daarna gaan de musici van kamer tot kamer. Hoe het contact met de patiënt(en) wordt gelegd en of bestaand repertoire of een improvisatie wordt gespeeld, verschilt per kamer en per moment. Voor een persoonsgerichte improvisatie vragen de musici vaak input van de patiënt (of van een groep van patiënten) in de vorm van een landschap, een kleur of een gevoel. Soms nodigen de musici een patiënt uit om hen te dirigeren. De patiënt krijgt dan een dirigeerstok en creëert via de bewegingen die zij/hij maakt, de improvisatie (voor meer informatie, zie ‘de muziek’). Regelmatig raken musici en patiënten tijdens het muzikale bezoek met elkaar in gesprek, maar het komt ook voor dat patiënten met gesloten ogen luisteren naar de muziek. In sommige gevallen komt er bij het bezoek aan een kamer nauwelijks een woord aan te pas. De musici stellen zich uiterst flexibel op en stemmen hun interactie en beslissingen af op verbale en non-verbale signalen van patiënten. Na afloop van het bezoek aan de kamers vindt een korte evaluatie plaats waarin de musici samen met de coördinerende verpleegkundige de ervaringen van de ochtend bespreken. Er is veel aandacht voor informeel contact en de opbouw van wederzijds vertrouwen.

Een Mimic-sessie

Omdat elke sessie op maat wordt gemaakt en patiënten in het moment invloed uitoefenen op het verloop van een muzikale sessie, is geen eenduidig beeld te geven van wat er precies gebeurt in een kamer. Soms spelen de musici voor een patiënt en een verpleegkundige, soms spelen ze voor meerdere patiënten en hun verpleegkundige(n) in een kamer. Het kan ook voorkomen dat één musicus voor één patiënt speelt, als de patiënt bijvoorbeeld veel pijn heeft en weinig input kan verdragen. Om een beeld te geven van wat zou kunnen gebeuren tijdens een sessie van Mimic volgt hier een voorbeeld:

De mediator is al even bij de patiënt op de kamer geweest als de musici arriveren. Ze staat bij de deur en vertelt dat de patiënt, in tegenstelling tot de vorige dag, naast zijn bed zit. In overleg ontstaat het plan om de patiënt vandaag de dirigeerstok aan te bieden. De musici gaan de kamer binnen en worden welkom geheten door de patiënt. Een verpleegkundige zit op de zijkant van het bed en luistert mee naar het gesprek dat zich ontwikkelt. Af en toe glimlacht ze. De musici vertellen dat ze graag een arrangement van Sam Cooke’s ‘What a wonderful world’ willen gaan spelen. De patiënt knikt en de musici beginnen te spelen. Als het stuk is afgelopen, geeft de patiënt een kort applaus. De verpleegkundige sluit zich hierbij aan. De patiënt deelt een herinnering die hij heeft aan het lied en de musici reageren hierop. Vervolgens neemt een van de musici de dirigeerstok en nodigt de patiënt uit een improvisatie te leiden. De patiënt kijkt in eerste instantie wat aarzelend maar na enige uitleg (“u hoeft de maat niet te slaan, u kunt gewoon schilderen in de lucht”) stemt hij toch toe. De musici reageren op de dirigeerbewegingen van de patiënt, die eerst voorzichtig en bedachtzaam zijn, maar naarmate de tijd vordert steeds meer regie vertonen. Zo maken patiënt en musici samen een improvisatie waarin langzame en meer dynamische delen elkaar afwisselen. In het laatste deel maakt de patiënt een aantal snelle bewegingen en de muzikale respons daarop brengt een lach teweeg bij zowel de patiënt en de verpleegkundige, als bij de musici: een moment van ontlading. Aan de gezichtsuitdrukkingen van de deelnemers is concentratie, gerichtheid op de anderen en plezier af te lezen. Na afloop van de improvisatie is er nog een kort gesprekje over de gedeelde ervaring. De musici gaan naar de volgende kamer, maar zullen de dag erna terugkomen voor een nieuwe muzikale sessie.

De mediator

Tijdens een project van Mimic is de mediator de schakel tussen patiënten, verpleging en musici. Iedere ochtend maakt de mediator samen met de coördinerende verpleegkundige een overzicht van patiënten op de afdeling en wie behoefte heeft aan muziek. Vervolgens stippelt zij de route langs de kamers uit en spreekt dit met de musici door. Wanneer de ronde over de afdeling begint, legt de mediator het eerste contact met de patiënt. Zij gaat de kamer binnen, kijkt of de patiënt aanwezig is en (nog steeds) openstaat voor een bezoek van de musici. Zo kan de patiënt aangeven als een bezoek op dat moment toch niet gelegen komt en blijft de regie in handen van de patiënt. Soms vinden patiënten het fijner samen met iemand naar de muziek te luisteren. In dat geval kan de mediator deze rol op zich nemen. Verder houdt zij het overzicht welke patiënten al wel en niet bezocht zijn die ochtend en helpt met het in de gaten houden van de klok. Ook is de mediator voor de musici een extra paar ogen die de interacties met de patiënten van buitenaf kan observeren en hen op emotioneel gebied kan steunen. Aan het einde van de sessie bespreken de musici, mediator en coördinerende verpleegkundige de verschillende interacties en bijzonderheden van de ochtend. De mediator maakt aantekeningen bij dit overleg, neemt ze mee naar de volgende dag en zorgt dat de zorgprofessionals op de hoogte zijn van de sessies die op die dag hebben plaatsgevonden.

In het geval dat Mimic bij u op de afdeling plaatsvindt, wordt in overleg gekeken wie het beste de rol van mediator op zich kan nemen. Mimic kan zorgen voor een geschikte mediator. Ook is het mogelijk om vrijwilligers van het ziekenhuis die de afdeling goed kennen of bijvoorbeeld geïnteresserde gepensioneerde personeelsleden in te zetten als mediator. Het is belangrijk dat de mediator gewend is aan interactie met de patiënten, de afdeling goed kent en enige kennis heeft van medische handelingen. Ook is het een voorwaarde dat de mediator alle opeenvolgende dagen van een Mimic-project aanwezig kan zijn. Daarnaast moet de mediator enige kennis en begrip van muziek hebben en inzicht in de muzikale benadering van de musici tijdens de interactie. Daarom heeft het de voorkeur voor een vrijwilliger om een korte training te volgen of voorafgaand aan het project een aantal Mimic-projecten te observeren voordat zij als mediator wordt ingezet.